Siyasetten, ekonomiye, toplumsal konulardan kültürel alanlara kadar yeni medyanın etkisinin hissedilmediği bir yer yok gibi.

Günümüzde bilgisayar, internet, cep telefonu, mobil cihazlar, dijital oyunlar ve sosyal ağlar gibi ortamlar yeni medya kavramı ile ifade ediliyor.

Mersin Üniversitesi Radyo Televizyon ve Sinema Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Recep Ünal; sosyal medyanın, kullanıcılarına sağladığı bir takım olanaklar kadar oluşturduğu riskler nedeniyle pek çok tartışmanın odak noktasında olduğuna vurgu yaparak, Facebook, Twitter, Instagram, Snapchat vb. sosyal ağlar üzerinden yapılan kişisel paylaşımların dışında özellikle olağan üstü durumlarda ve kriz anlarında sosyal medyanın bir haber üretim ve tüketim alanına da dönüştüğüne dikkat çekti.

‘’Yurttaş Haberciliği Örneklerinin Giderek Arttığı Bir Dönemdeyiz’’

Mersin Üniversitesi Radyo Televizyon ve Sinema Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Recep Ünal; toplumsal hareketlilik, terör olayları, doğal afet gibi gelişmelerin ardından bireylerin artık sadece televizyon kanallarının son dakika haberlerini izlemekle yetinmediklerini ifade ederek, "Önce internet haber sitelerine ya da sosyal medya kullanıcılarının paylaşımlarına göz atıyorlar. Yeni medya, geleneksel medyaya oranla pek çok farklılık içeriyor. Örneğin yeni medya araçları üzerinden paylaşım yapmak hızlı ve kolay hale gelmiş bulunmakta. Çok büyük veriler bile saniyeler içerisinde paylaşılabiliyor. Birbirinden farklı içerikler (fotoğraf, yazı, video, ses dosyaları) aynı ortamda sunulabiliyor ve metinler arası geçiş sağlanabiliyor. Dahası geleneksel medyada oldukça sınırlı olan etkileşim yeni medyada çok daha yoğun olarak kullanılıyor. Haberlere ve diğer içeriklere yorum yapmak, başka sosyal medya kullanıcılarıyla etkileşime girebiliyor. Ama en önemlisi artık kullanıcılar da içerik üretebiliyor. Dolayısıyla enformasyon paylaşımının yurttaşlar tarafından da geniş kitlelere duyurulabildiği, yurttaş haberciliği örneklerinin giderek arttığı bir dönemdeyiz. Geleneksel medya kuruluşlarının her an her yerde muhabir bulundurması imkânsız ancak herhangi bir anda gerçekleşen bir olaya tanık olabilecek ve bunları cep telefonları ile görüntüleyip sosyal medya üzerinden başkalarına da duyurabilecek yurttaşların sayısı çok fazla.’’ Dedi.

‘’Madalyonun Bir De Diğer Tarafı Var’’

Ünal, madalyonun bir de diğer tarafı olduğuna dikkat çekerek ‘’Bizler sosyal medya üzerinden gelişmeleri takip ettiğimizi sanıyorken aslında yanlış ya da eksik bir bilgiyi de okuyabiliyor ve daha da kötüsü bunu doğru bir bilgi varsayarak başkalarına da yayabiliyoruz. Özellikle de kriz anlarında… İnsanların bilgiye daha fazla ihtiyaç duyduğu böylesi anlarda kimi zaman istemeden, kimi zaman da kasten doğru olmayan bilgiler hızla paylaşılabiliyor. Örneğin son dönemde yaşanan terör saldırıları sonrasında sosyal medya üzerinden bilgi kirliliğinin ne kadar artabildiğine tanık olduk. Bu tür tanıklıklar bizlere “ İnternette ve özellikle de sosyal medya üzerinden edindiğimiz bilgiye nasıl güvenebiliriz ve nelere dikkat etmeliyiz?” gibi soruları çok daha sormamız gerektiğini ortaya koyuyor. Öncelikle interneti ve sosyal medyayı toptan kötüleme ya da kullanmama gibi bir eğilim yaşadığımız dönem için pek de gerçekçi değil gibi. Bunun yerine her alanda olduğu gibi bu alanda da “bilinçli üretici” ve bilinçli tüketici” olmalıyız. Yani hem içerik üretirken hem bu içeriği paylaşırken hem de bu içerikten beslenirken dikkat etmekte yarar var.’’ifadelerini kullandı.

Sosyal Medyada “Bilinçli Üretici” Ve Bilinçli Tüketici” Nasıl Olunur?

Ünal şöyle devam etti: Sosyal medyada güvenilir olduğunu varsaydığımız kullanıcıları takip etmek tek başına yeterli değil. Örneğin bir belediye başkanı ünlü bir sunucunun öldüğünü Twitter hesabından paylaştı, pek çok kişi başsağlığı dileklerini iletti ama haber doğru değildi. Münir Özkul ile ilgili de sıklıkla böyle paylaşımları okuduk. Son dönemde bomba ihbarları, “bir yakından” duyulan terör uyarıları, araç plakaları vb. bilgiler de sosyal medyada çokça dolaştı ama pek çoğu asılsız çıktı. Dolayısıyla bu tür içeriklere karşı şüpheci yaklaşmakta fayda var. “Bu bilgiyi paylaşan kullanıcı kim, gerçek bir hesap mı anonim mi, daha önce neler paylaşmış?” gibi soruları sormak gerekli. Aynı durum fotoğraflar için de geçerli. Sosyal medyada kriz anlarında paylaşılan “olay yerinden fotoğraflar” çoğu zaman başka bir tarihte başka bir yerde çekilmiş fotoğraflar olabiliyor. Kimi zaman da görsellerin üzerinde “oynanabiliyor”. Tıpkı diğer içeriklerde olduğu gibi bu tür fotoğrafları paylaşmadan önce de bir kez daha düşünmekte fayda var. Çünkü biliyoruz ki biz bu tür yanlış içerikleri paylaşınca bizi takip eden ve bize güvenen sosyal medya kullanıcıları da kendi ağlarında bu bilgileri yaymaya başlıyor.

İnternet ve sosyal medya kullanıcılarının bu tür durumlara karşı ne tür önlemler alması üzerine çok sayıda bilimsel makale var. Ama Türkiye’de özellikle genç gazeteci Mehmet Atakan Foça’nın içeriğin doğrulanması noktasında çabayı vurgulamak gerekiyor. Foça, web sitesi (http://matakanfoca.com) üzerinden yazılar ve paylaşımlar yaptığı gibi doğrulama atölyeleriyle de sosyal medya kullanıcılarını bilinçlendirmeye gayret ediyor. Bu noktada daha fazla bilgi edinmek isteyenlere mutlaka bu siteye göz atmalarını öneriyorum. Ayrıca yine Mehmet Atakan Foça’nın önderliğinde Türkçe’ye kazandırılan “Doğrulama El Kitabı”nın da okunması gerekli bence. (http://verificationhandbook.com/book_tr/) adresinden kitaba ücretsiz olarak ulaşabilirsiniz. Yaşamının büyük bölümü çevrimiçi ortamlarda geçen yurttaşların bu ve benzeri kaynakları okuyarak bilinçlenmeleri gerekiyor. Çünkü tıpkı medya okuryazarlığı gibi yeni medya okuryazarlığı da hepimiz için giderek önem kazanıyor. Bunun için çaba harcanılmadığı sürece yeni medyanın olanaklarından çok zararlarının konuşulmaya devam edilecek olması sanırım kaçınılmaz.