Türk Arap Ülkeleri İş İnsanlar Derneği (TURAB) tüm dünyayı etkisi altına alan korona virüsü COVİD-19 salgınının ekonomiye etkileri, tespit edilen sorunlar ve çözüm önerilerini kapsayan bir rapor hazırladı ve TOBB’a gönderdi.

Türk Arap Ülkeleri İş İnsanlar Derneği Genel Başkanı Canan Sunay, Türkiye’de ve dünyada yaşanan bu olumsuz süreçlerin bir an evvel atlatılacağına inandıklarını belirterek birlik çağrısı yaptı.

Türk Arap Ülkeleri İş İnsanlar Derneği Genel Başkanı Canan Sunay, Dünya Sağlık Örgütü tarafından ‘pandemi’ olarak nitelenen COVİD-19 salgınının yarattığı ekonomik sorunları ve alınması gereken tedbirlerin TURAB Çalışma Grupları tarafından hazırlandığını ifade ederek ‘’Türkiye’de sürecin daha kolay atlatılabilmesi için küçük ve orta işletmelerin kırılgan finansal durumlarının mevcut kırılgan ekonomik süreçten en az derecede etkilenmelerini sağlayarak yardım edilmesi gerektiğine inanıyoruz.’’ dedi.

COVİD-19 salgınından etkilenen sektörler çok geniş kapsamdadır

Türkiye’de COVİD-19 salgınından etkilenen sektörlerin çok geniş kapsamda olduğuna işaret eden Sunay; ‘’Bugün için çeşitli ülkelerde uygulanan sokağa çıkma yasakları, sınır kapılarında uygulanan tedbirler ve ihracat-ithalat yönünden getirilen sınırlamalar kapsamında yurt dışı pazarlar geçici de olsa kapanmıştır. Yurt içi pazar bakımından da sağlık tedbirleri kapsamında vatandaşlarımızın alışveriş alışkanlıklarının zaruri olarak değişmesi nedeni ile de ekonomik pazar kimi ürünler için kalmamış kimi ürünler için de daralmıştır. Tüm bu konjonktür gereğince yaşanan COVİD-19 salgınından olumsuz etkilenmeyen bir sektör neredeyse bulunmamaktadır. Ancak turizm, lüks ürünler, mağazacılık, inşaat, ulaşım, otomotiv, lojistik gibi birçok sayılabilecek sektör açısından çok derin yaralar açılmış olduğu da bir gerçektir.’’ dedi.

Sunay, ‘’Özellikle COVİD-19 salgını nedeni ile sınırların kapatılması, gümrük işlemlerinin durdurulması ya da ihracat-ithalat regülasyonlarının değiştirilerek yasaklamaların getirilmesi nedenleri ile bir çok ekonomik pazar kapanmış, ticaret ile uğraşanların malları sınırlarda ve gümrüklerde kalmış ya da satış işlemleri gerçekleştirilemediği için hem maldan hem de paradan olunmuştur. COVİD-19 salgını nedeni ile ekonomik anlamda zorluklar ile karşılaşan kesim esnaf, küçük ve orta boy işletmeler olduğu görülmektedir. Kısıtlı maddi imkanlar ile ve günlük satış hacimleri ile borç ödeme kapasitesi yaratabilen esnaf, küçük ve orta boy işletmelerin devlet katkısına muhtaç olduklarını söyleyebiliriz.’’ şeklinde konuştu.

Sunay, hazırlanan raporda tespit edilen sorunları da şu şekilde sıraladı:

‘’COVİD-19 salgınından ekonomik anlamda zarar gören aktörlerin hazırlıksız olarak bankacılık sektörüne bir borç stoğu ile yakalanmış olduğu görülmektedir. Mevcut ekonomik durumda borç ödeme kabiliyetlerini yitiren aktörlerin bankacılık ve finans kuruluşları ile karşı karşıya bırakılmaları ticari hayatlarını sona erdirebilecek niteliktedir.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun almış önlemlerin tavsiye niteliğinde kaldığı ve kararların uygulanmasının Banka ve Finans kuruluşlarına bırakıldığı görülmektedir. Bu hali ile uygulamanın gerçek ihtiyaç sahiplerinden ziyade kredi limiti veya teminatı bulunanların desteklerden faydalanmasının sağlanarak mağduriyetlerin yaşanabileceği görülmektedir. Bu şekilde Bankacılık Finans sektörünün destek kullandırma noktasında ayırım gözetmesi, kredi limiti yaratamayan veya teminat gösteremeyen işletmelerin COVİD-19 salgının etkileri ile ayakta kalabilmeleri imkanı da ortadan kaldırılmış olacaktır.

Ekonomik olarak gelir sağlanmasının çok zorlaştığı bu günlerde Sosyal Güvenlik Kurumu primleri, Vergiler, kira, elektrik, su, doğalgaz, telekomünikasyon, işçilik gibi sabit giderlerin ise işletmeler üzerine büyük bir yük getirdiği görülmektedir. Söz konusu sabit giderlerin sürdürülmesi işletmenin devamlılığını tehlikeye düşürmektedir.

Çalışanların ücret ve Sosyal Güvenlik Kurumu primleri işletmeleri bu dönemde zorlamaktadır. İşverenler tarafından öncelikle çalışanlara yıllık izin kullandırılmakta veya ücretsiz izin uygulaması yapılmaktadır. Ticari faaliyetlerin azalması ya da durması nedenleri ile işletmeler kazanç üretememekte ve istihdam fazlalığı ortaya çıkmaktadır. Bu dönemde yaşanan daralmanın ortaya çıkaracağı işsizlik yine ekonomimize daha uzun süreli bir daralmayı yaratacaktır.

Cumhurbaşkanlığı Kararı ile 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu uyarınca tüm taraf takip işlemlerinin durdurulması isabetli ve yerinde bir önlem olmuştur. Ancak diğer taraftan da alacağına kavuşamayan ticari aktörlerin de desteklenmesi gerekmektedir. Nitekim borç ilişkisinde borçlu olduğu kadar alacaklı da bulunmaktadır.

Aynı doğrultuda 213 sayılı Vergi Usul Kanunu, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, 4458 sayılı Gümrük Kanunu, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu ve benzeri yasal düzenlemeler kapsamında işletmeler hakkında yürütülen kamu alacaklarının tahsili yönündeki işlemler ile e-haciz ve haciz işlemleri uygulanmak ile birlikte zaten zor bir süreç geçiren işletmelerin tamamen iflasına yol açabilecek süreçlerin devam ettirilmesi mümkün durumdadır. Bu kapsam 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu hükümleri kapsamında yapılan taraf işlemlerinin durdurulmasına dair kararın bir benzerinin de amme alacaklarının tahsili prosedürleri yönünden de verilmesi isabetli bir karar olacaktır. Aynı noktada uygulamadaki birlikteliğin de sağlanması doğru olacaktır.’’

‘’Yaşanan sorunların temelinde satış yapılamaması yatmaktadır’’

Bugün gelinen noktada yaşanan sorunların temelinde satış yapılamamasının yattığını vurgulayan Sunay, bu nedenle de satışı artırıcı önlemlerin bugün için yararlı olmayacağı kanısında olduklarını belirterek sorunların çözümünün işletmelerin maddi olarak desteklenmesi ve sabit giderlerinin azaltılması, ötelenmesi veya affedilmesi şeklinde olabileceğini ifade etti.

Çözüm önerilerini de maddeler halinde sıralayan Sunay şunları kaydetti:

1. Bankacılık ve Finans sektörüne olan kredi borçlarının 6 ay ötelenmesi gerekir. Ancak yapılacak öteleme süresince kredi kullananlara yeni bir faiz işetilmemesi ve yeni mağduriyetlere yol açılmaması uygun olacaktır.
2. Ekonominin tüm aktörlerine kredi imkanlarının sağlanması gerekir. Bunun için de kredi limiti bulunmasa ya da teminat gösteremese dahi tüm işletmelere mevcut kredi limitinin en az %20’si oranında kredi limiti tahsis edilmesi sağlanmalıdır. İşletmelere kullandırılacak kredilerin uzun dönem ve düşük faiz olarak kullandırılması gerekmektedir.
3. Kredi Garanti Fonu devreye sokularak ihtiyaç sahibi işletmelere faizsiz işletme kredisi sağlanması uygun olacaktır.
4. Kredi ve hibe destekleri gibi tüm desteklerden tüm işletmelerin faydalandırılması amaçlanmalı, bu anlamda desteklerden yararlanma konusunda ihtiyaç sahibi işletmelere öncelik verilmesi hedeflenmelidir. Bu kapsamda bankacılık, finans sektörü ya da Devlet eli ile dağıtılacak tüm kaynakların kullandırılmasında yüksek borçluluk riski bir engel değil öne alınma nedeni olarak değerlendirilmelidir.
5. Esnaf ve Sanatkarlar Odaları vasıtası ile esnaflara faizsiz ya da düşük faizli uzun vadeli ihtiyaç kredileri kullandırılmalıdır. Bu kredilerin kullanımlarının mümkün mertebe kefalet kullandırılarak yapılması finansal açıdan esnafların daralma yaşamamasını da sağlayacaktır.
6. İstihdam azaltılması yapılmaması için Kısa Çalışma Ödeneğinin sadece salgın nedeni ve süresi ile sınırlı olarak çalışanların sigortalı olma şartlarının kaldırılarak uygulanması gerekmektedir. Turizm gibi giriş ve çıkışların sık olduğu çalışmaların nispeten dönemsel nitelik taşıdığı sektörlerde kısa çalışma ödeneğinden faydalandırılmalıdır. Kısa çalışma ödeneğinin de mali kapsamı artırılmalıdır. Salgın süresince gelir elde edemeyen işletmelerin işçi çıkarmasına engel olunması için işçilik hak ve ücretlerinin kısa çalışma ödeneği ile Devlet tarafından karşılanması uygun olacaktır.
7. İstihdam azaltılmaması şartı ile çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumu’na ödenmesi gereken primlerinin Kurum tarafından karşılanması gerekmektedir. Bu süreç içerisinde istihdam azaltılmasını engellemek adına istihdamın işveren üzerine getirmiş olduğu amme alacaklarının kısa süre alınmaması ve Devlet tarafından karşılanması işçi çıkarmamayı teşvik edecektir.
8. Yine istihdam azaltılmaması şartı ile işletmelerin 6 ay vergi ve muhtasar borçlarının ertelenmesi uygun olacaktır. Bu süre içerisinde gelir elde edemeyen işletmelerden vergi ödemeleri de beklenmemelidir. Ancak bu erteleme nedeni ile herhangi bir gecikme cezası ya da faiz de uygulanmamalıdır. Aynı zamanda istihdam azaltılmaması şartına bağlanacağı için işçi çıkarılmaması teşvik edilmiş olacaktır.
9. Salgın nedeniyle oluşan ekonomik durgunluğun ne kadar süreceği kestirilemediğinden; ekonomik durgunluktan doğrudan etkilenen sektörlerden 2019 dönemine ait olup 2020 Nisan döneminde beyan edilmesi gereken gelir ve kurumlar vergisinin hiç alınmaması sağlanması likidite sıkıntısı yaşayan işletmelere ekonomik ve ticari nefes sağlayacaktır.
10. İşletmelerin bekleyen Katma Değer Vergisi, Stopaj, Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi ve diğer vergi iadeleri ile kamu idarelerinden olan her türlü alacaklarının bir an önce yapılmasının sağlanması ile işletmelere kaynak sağlayacak olup zor süreçteki işletmelerin ticari hareket kabiliyetini artıracaktır.
11. İşçi çıkartmak zorunda kalan işletmelerin işçilik hak ve alacaklarının karşılanması için Devlet desteği sağlanmalı. Bu şekilde yapılan istihdam azaltımı yapıldığında tekrar istihdam yaratıldığı dönemde öncelikle çıkarılan işçilerin işe davet edilmesi zorunlu kılınarak işçiler açısından da güvence temin edilebilir.
12. İşbaşı Eğitim Programlarının kapsamı ve içeriği genişletilmeli, işverenler yönünden yararlanma şartları tüm işverenleri kapsayacak şekilde genişletilerek sigortalılık şartı kaldırılmalıdır. İstihdamın korunması ile birlikte iş bulma ümidi yaşayan işsizlere farklı sektörlerde iş imkanı sağlanabileceği gibi ihtiyaç duyan işletmeler için de gerekli olan işçi desteği sağlanabilecektir.
13. İşletmelerin su, elektrik, telekomünikasyon gibi sabit giderlerinin karşılanması için destek sağlanmalı ve aboneliklerle ilgili borçların 6 ay süre ile ertelenmesi sağlanmalıdır. Bu şekilde işletmelerin günlük giderlerinin karşılanamaması nedeni ile elektriksiz ya da susuz kalma tehlikelerinin önüne geçilmiş olacaktır.
14. İşletmelere faizsiz kira yardımı yapılmalıdır. Kiraya verenler yönünden alacaklarına edinme ve kiracı olan işletmeler açısından da tahliye tehlikesinin önüne geçilmiş olunacaktır.
15. Çalışma geleneklerinin geliştiği ve çeşitlendiği de dikkate alınarak tüm işletmelere online satış teknikleri, dijital sürecin iş hayatına etkileri ve kullanımı konusunda teknikleri ve olmazsa olmazları ile eğitilmesinin sağlanması yurt içi ve yurt dışı yeni pazarların açılmasını sağlayacaktır.

Sunay, belirtmiş oldukları öneriler ile sınırlı olmamak üzere işletmelerin sürekliliğinin sağlanması ve ekonomik yapısının korunabilmesi amacı ile yapılabilecek tüm tedbirlerin uygulanması ile bu olumsuz süreçten hep birlikte zarar görmeden çıkılabileceğine olan inançlarını da vurguladı.